Alles gaat weer voorbij
Gelijkmoedigheid. Je hoort het niet zo vaak. Ik denk dat we tegenwoordig eerder ‘zen’ zouden zeggen. Het is een woord dat eigenlijk geen uitleg behoeft. Volgens mij begrijp je het meteen, ook als je het voor het eerst hoort. Althans, zo was het voor mij. Ik hoorde het voor het eerst tijdens een Vipassana-retraite.
Wat is Vipassana?
Vipassana is een oude Boeddhistische meditatietechniek. De Vipassana-retraites die ik graag volg zijn die volgens S.N. Goenka.
Tijdens zo’n retraite, die 10 dagen duurt, geldt er een aantal (strenge) regels. Zo moet je meteen je telefoon inleveren en mag je gedurende de hele retraite niet praten en elkaar zelfs niet aankijken (dat laatste helpt overigens enorm als je toch niet mag praten).
Ook word je geacht om tijdens die 10 dagen geen andere ‘praktijken’ te beoefenen, dus bijvoorbeeld ook geen sport of yoga. Maar ook schrijven, lezen en zelfs bidden zijn niet de bedoeling. ‘Seksuele activiteiten’ trouwens ook niet (Maar geloof me: je libido is het eerste wat verdwijnt tijdens zo’n retraite 😉).
Dit is niet omdat ‘ze’ je ergens vanaf willen brengen of je willen hersenspoelen, maar als je je inschrijft voor zo’n retraite, dan wordt aan je gevraagd om je tijdens de retraite volledig open te stellen voor deze techniek. Wat je daarna thuis weer doet moet je vooral zelf weten. Dat is een beetje de filosofie.
Om 4:30 uur begint de meditatie
Je zit iedere dag (vanaf 4:30 uur!) met zijn allen te mediteren in een meditatiehal. In principe ‘mag’ je dit ook in je eigen kamer doen. Maar omdat je die kamer ook nog deelt met anderen (ja echt, heel gezellig, not), ga je waarschijnlijk toch liever in de meditatiezaal zitten. Er zijn drie vaste groepssessies per dag van een uur, waarin je echt in de meditatiezaal aanwezig moet zijn (zo niet, dan word je gewoon uit je kamer gehaald).
Tijdens deze verplichte uren worden er geluidsopnames afgespeeld met instructies/ lessen door de grondlegger (S.N Goenka dus) waarmee je stap voor stap door die 10 dagen wordt geleid. Er is dan ook een soort leraar aanwezig, die je met eventuele prangende vragen wel mag aanspreken. Je wordt tijdens die 3 sessies ook nog eens geacht rechtop te blijven zitten en bovendien zonder te bewegen.
Het woord dat steeds terugkomt in de lessen is: gelijkmoedigheid.
‘s Avonds ben je ook niet vrij: dan worden er naast de meditaties ook lezingen afgespeeld; video’s van Goenka. Dan mag je een klein beetje ontspannen zitten (maar wel op je kussentje of op de grond, er is daar dan geen lounge bank of zo). Ook tijdens die lezingen heeft hij het steeds weer over gelijkmoedigheid.
Je krijgt drie maaltijden per dag: ontbijt om 6:30 uur, lunch om 11:00 uur en ‘diner’ om 17:00 uur, mits je de retraite voor de eerste keer doet. Ben je al eens eerder geweest, dan ben je een ‘old student’ en dan krijg je om 17:00 uur alleen maar water met citroensap.
Je kunt je voorstellen dat het allemaal behoorlijk afzien is. Maar ik kan je vertellen: na die 10 dagen voel je je als herboren. Ik kan iedereen aanraden om het op z’n minst een keertje te proberen. Het is een soort super-detox, zowel fysiek als mentaal!
Na 10 dagen voel je je herboren
Maar wat is nou het doel van zo’n retraite? Je raadt het misschien al wel: gelijkmoedigheid.
Als je 10 dagen lang alleen maar zit te mediteren, dan zijn er naast die drie uur met instructies nog heel veel uren over waarin je helemaal op jezelf wordt teruggeworpen. Je hebt niet alleen te maken met de lichamelijke ongemakken (je bent moe en je hebt honger), je gaat echt door alle mogelijke emoties heen die je ooit hebt gevoeld. Je hele leven trekt zo’n beetje aan je voorbij in je gedachten, met alle gevoelens die daarbij horen. Heel bizar. Jeugdtrauma’s, verbroken relaties, werkelijk alles komt langs.
En wat dacht je van de invloed van de mensen om je heen tijdens die 10 dagen? Je zit aardig dicht op elkaar en niet iedereen neemt een douche als hij of zij om 4:00 uur opstaat… (trouwens, ook deo en parfum word je geacht niet te gebruiken tijdens de retraite). En mensen hoesten en gaan allerlei andere irritante geluidjes maken. Je hoort natuurlijk alles. Gek word je ervan! Soms wil je het gewoon uitgillen. Maar dat doe je niet.
Zo oefen je in gelijkmoedigheid
Omdat je letterlijk geen kant op kan, reageer je dus ook niet op al die dingen die je ziet, hoort, voelt of denkt. En daar zit volgens mij de kern: Wij zijn zo enorm geconditioneerd om altijd maar op alles te reageren, het liefst ook nog eens hardop zodat we het met anderen kunnen delen, dat het gewoon ontluisterend is om te ontdekken dat het zo moeilijk is om eens niet meteen te reageren. Maar als het dan lukt, dan geeft dat zoveel rust, dan kun je echt zen zijn, gelijkmoedig dus.
Je leert tijdens zo’n retraite dus letterlijk, namelijk door te voelen, dat alles, maar dan ook werkelijk alles weer voorbij gaat. Zelfs pijn (en geloof me: die krijg je echt wel van al dat zitten in dezelfde houding!) komt en gaat. Je kijkt naar je gedachten, je emoties en je pijn. Je ervaart: “Ik heb gedachten, emoties en pijn, maar ik ben niet mijn gedachten, emoties en pijn”. Zo oefen je gelijkmoedigheid. Mooi hè?
Op dag 11 is de retraite afgelopen en op dag 10 mag je weer praten. Zo kun je je alvast weer voorbereiden op de overgang naar de ‘normale’ wereld. En dan gebeurt er iets grappigs: Dan gaat iedereen dus ook daadwerkelijk met elkaar praten en niet zo’n beetje ook! De eerste keer dat ik dit meemaakte was ik verbijsterd! Weg rust. Ik had helemaal geen zin om te praten en ik ergerde me kapot aan al dat ‘gekwetter’.
Na 10 dagen stilte begint het gekwetter
Het interessante is dat je dan natuurlijk meteen op de proef wordt gesteld: ‘Je ergert je aan dat geklets. Hoe zit het dan met die gelijkmoedigheid? Die had je toch 10 dagen lang geoefend? Oeps! En waarom ga je dan toch ook zelf praten? Niemand dwingt je.’ Want natuurlijk ging ook ik praten en mee kwetteren 😊 Tja, je bent toch geconditioneerd om meteen te reageren.
Maar goed, eenmaal thuis werkt het wel degelijk een tijdje door. Je voelt je echt even zen. En idealiter blijf je na zo’n retraite iedere dag een uur Vipassana-meditatie beoefenen. Ik moet eerlijk zeggen dat ik dat natuurlijk ook nooit heb gedaan. Mediteren: ja, maar dagelijks een uur: nee hoor, dat lukt me echt niet.
Maar na vijf van die retraites (and counting) is me in ieder geval altijd het begrip ‘gelijkmoedigheid’ bijgebleven. En ook de neiging van ons mensen om altijd maar op alles te moeten reageren is me ook altijd blijven fascineren.
Wachten is het toverwoord. Net als in Human Design
Het mooie is dat ik ook weer een verband zie met Human Design. Want wat leer je in feite in Human Design: Wachten. Oftewel: Niet altijd maar meteen reageren. Altijd eerst wachten voordat je in actie komt.
Dit geldt voor alle typen: Als Manifestor wacht je totdat je in beweging komt. Als Projector wacht je op de uitnodiging. Als (Manifesting) Generator wacht je op respons en de Reflector wacht een maancyclus. Pas dan kom je in actie.
En als je dan ook nog weet welk type je bent, welke persoonlijke interactie daarbij hoort en vooral welk besluitvormingsproces jij hebt, dan kun je hier dagelijks mee experimenteren en het toepassen. En dan beoefen je ook nog eens gelijkmoedigheid.
Wil je hier meer over weten? Kom dan naar de workshop ‘Human Design voor ondernemers’ die ik samen met Selma geef.
Maar ook als je niets weet van Human Design of daar niet in bent geïnteresseerd, dan zou ik zeggen: Probeer gewoon eens om niet meteen (hardop) te reageren op wat je ziet of hoort. Wacht heel even en kijk wat er gebeurt.
En bedenk: alles gaat weer voorbij.